[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Asertywność może przejawiać się we wszystkich aspektach życia człowieka. Oto kilka
najbardziej typowych sytuacji, w których umiejętność asertywnego zachowania jest przydatna:
1. Asertywna odmowa umiejętność zdecydowanego odmawiania, w sytuacjach, gdy nie
chcemy zrobić tego, do czego namawia nas inna osoba.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
2. Asertywna obrona własnych praw umiejętność zdecydowanej, ale spokojnej reakcji,
w sytuacji, gdy ktoś sugeruje nam, że nie mamy racji.
3. Asertywne przyjmowanie krytyki umiejętność traktowania krytyki jako opinii
wygłaszającej ją osoby, a nie jako bezwzględnej prawdy.
4. Asertywne przyjmowanie pochwał umiejętność docenienia usłyszanej pochwały, a nie
umniejszanie swojej roli czy znaczenia.
5. Asertywne wyrażanie gniewu umiejętność spokojnego i stanowczego mówienia,
o rzeczach (sytuacjach), które nas denerwują bez agresywnego atakowania drugiej osoby.
Asertywność to pewne specyficzne umiejętności zachowania się w określonych sytuacjach.
Zachowanie asertywne to bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie wobec drugiej osoby
swoich uczuć, opinii i postaw, przy jednoczesnym respektowaniu jej praw. Opiera się na
założeniu, że każdy człowiek ma swoje prawa i trzeba je szanować. Każdy z nas jest inny i nie
wolno zmuszać partnera do zmiany poglądów czy celów, tylko dlatego, że nam się one nie
podobają lub kolidują z naszymi. Zachowania asertywne pokazują naszą odrębność, ale nie
atakują, nie obrażają drugiej osoby. Mogą zostać podsumowane następującym
sformułowaniem:
- Ja jestem w porządku i mam prawo być sobą, Ty jesteś w porządku i masz prawo być
sobą.
Zachowanie asertywne można umieścić pomiędzy agresją a uległością [28]. Zachowując
się asertywnie, respektujemy prawa zarówno swoje, jak i innych. Zachowując się agresywnie
respektujemy prawa własne, lekceważąc cudze. Gdy jesteśmy ulegli, lekceważymy swoje
prawa a respektujemy innych. Na tym polega istotna różnica pomiędzy tymi trzema typami
zachowań.
W zachowaniach asertywnych ważne jest nie tylko to, co mówimy, ale jak to robimy. Ton
głosu powinien być spokojny, ale stanowczy, spojrzenie skierowane na osobę, z którą
rozmawiamy. Zachowań asertywnych nie stosuje się przy każdej rozbieżności zdań. Nie ma
takiej potrzeby. Warto je stosować wtedy, gdy szczególnie zależy nam na konstruktywnym
rozwiązaniu sytuacji potencjalnie konfliktowej. Wtedy, gdy chcemy zachować poczucie
własnej godności. Przydają się także, gdy z jakichś powodów nie chcemy spełnić czyjejś
prośby lub żądania, jednocześnie nie chcąc obrazić drugiej strony. Słysząc stwierdzenia
wysyłane pod naszym adresem typu: Jesteś... , Ty nigdy... , Ty zawsze... , Byłeś, jesteś
i pozostaniesz.... . Ich zakończenia mogą być różne: jesteś leniwy, bałaganiarzem, egoistą,
głupi, skąpy, fałszywy; ty nigdy: nie kończysz tego, co zacząłeś; nie zrobiłeś nic tak, jak trzeba;
nic nie osiągniesz; werdykt (straszliwy): Byłeś, jesteś i pozostaniesz życiowym
nieudacznikiem .
Są to oceny. Gdy jesteśmy w ten sposób oceniani często czujemy się fatalnie, reagujemy
ulegle, często agresywnie, zamykamy się w sobie, przeczymy faktom, zaczynamy się
usprawiedliwiać, uciekamy. Krytyka zawarta w tych ocenach najczęściej nas dotyka i rani,
bywa też jednak tak, że krytyczne uwagi niosą cenne informacje. Odcinając się od krytyki
i ocen odcinamy się od możliwości dowiedzenia się, co przeszkadza innym w naszym
zachowaniu. Oceny bywają zazwyczaj krytyczne, ale są też oczywiście oceny o charakterze
komplementów. Możemy jedne oceny uważać za zasłużone, inne uważać za niezasłużone
i nieuzasadnione. By nauczyć się asertywnego przyjmowania ocen odwołajmy się do praw,
które według Herberta Fenterheima są prawami każdego człowieka [28]:
1. Masz prawo do wyrażania siebie, swoich opinii, potrzeb, uczuć tak długo, do póki nie
ranisz innych.
2. Masz prawo do wyrażania siebie nawet, jeśli rani to kogoś innego dopóki twoje
intencje nie są agresywne (są asertywne).
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
3. Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb dopóki uznajesz, że oni mają prawo
odmówić.
4. Są sytuacje, w których kwestia praw poszczególnych osób nie jest jasna. Zawsze jednak
masz prawo do przedyskutowania tej sytuacji z drugą osobą.
5. Masz prawo do korzystania ze swoich praw.
Te pięć stwierdzeń stanowi podstawę trenowania umiejętności asertywnych. Zawierają one
ważne treści dotyczące praw każdego z nas.
Wielu ludzi, uznając swoje prawa, nie potrafi jednak w praktyce z nich korzystać, co
stwarza sytuację jakby w rzeczywistości ich nie posiadali. Jeszcze więcej osób rezygnuje
z własnych praw, z wymienionych już, lub innych własnych powodów, bądz wręcz nie
przyznaje się do swoich praw. Często w tym układzie uznajemy czyjeś wartości za
najważniejsze, bo nie mamy lub nie uznajemy swoich. Taki układ to postawa uległości
i wszelkich zachowań z tym związanych. Gdy dochodzi do wyrażenia opinii na różne tematy
często nagle stajemy przed faktem, że mamy odmienne, niż partner zdanie. Zdarza się, że
ludzie obawiają się ujawnić swoją opinię, przewidują, że zaistniała rozbieżność doprowadzi do
starcia, konfliktu, rozstania, katastrofy.
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie zachowanie nazywamy zachowaniem asertywnym?
2. W jaki sposób formułujemy komunikaty zachowując się asertywnie?
3. Co zyskujemy a co tracimy zachowując się asertywnie?
4. Jakie zachowanie często jest mylone z asertywnością?
[ Pobierz całość w formacie PDF ]