[ Pobierz całość w formacie PDF ]

2. schulfrei
3. isst man am Gr�ndonnerstag
6
4. Symbol des Osterfestes
5. bringt die Ostereier
6. schm�ckt den Tisch zu Ostern
7. backt man aus Hefeteig
8. da wohnt die Oma von Till
7
1
3
4 5
2
8
7 Ostern in Polen. Erg�nze!
Wielkanoc w Polsce. Uzupe"nij.
w�nscht Osterlamm fr�hst�ckt Kirche Osterei Ostermontag
Die Symbole des Osterfestes in Polen sind: _______________________ und
_______________________. Am Ostersamstag weiht man in der
_______________________ Speisen. Am Ostersonntag geht man zur
Auferstehungsmesse. Nach der Messe _______________________ die ganze Familie
zusammen, teilt die Eier und _______________________ sich alles Gute. Am
_______________________ findet das Osterspritzen statt. Die jungen Leute
bespritzen sich mit Wasser.
Was ist los? Poradnik dla nauczyciela. Klasa 3. Copyright � by Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.
52
Wie ist die richtige Reihenfolge der Bilder?
8 Schreibe eine Geschichte dazu.
Uporz�dkuj chronologicznie rysunki. Napisz na ich podstawie historyjk�.
Was ist los? Poradnik dla nauczyciela. Klasa 3. Copyright � by Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.
53
C Ber�hmte Deutsche
1 Wer war das?
Kto to by"?
__________________________________________________________ fizyk niem.; od 1876 prof. uniw.
w Strasburgu, od 1879 w Giessen, od 1888 w W�rzburgu, od 1900 w Monachium; odkrywca
(1895) promieniowania elektromagnet., którego wiele w"a�ciwo�ci zbada"; wskaza" sposób ich
wykorzystania w medycynie; skonstruowa" pierwsz� lamp� rentgenowsk�; za swoje odkrycia ja-
ko pierwszy otrzyma" 1901 Nagrod� Nobla w dziedzinie fizyki; prowadzi" badania w"asno�ci cia"
poddawanych wysokim ci�nieniom.
__________________________________________________________ fizyk; twórca teorii wzgl�dno�ci, je-
den z twórców teorii kwantów i fizyki statystycznej. Urodzi" si� w Ulm (Niemcy) w rodzinie �y-
dowskiej, studiowa" w szkole politechnicznej w Zurychu. W 1921 otrzyma" nagrod� Nobla za od-
krycie praw zjawiska fotoelektr. i prace w zakresie fizyki teoretycznej. Zmuszony 1933 do opusz-
czenia Niemiec, obj�" stanowisko prof. w Institute for Advanced Study w Princeton (USA). Do
ko�
ca �ycia pracowa" nad prób� po"�czenia w jedn� unitarn� ca"o�� teorii grawitacji z innymi
teoriami pola, jak np. z teori� pola elektromagnet.; jednak prace te nie zosta"y uwie�
czone suk-
cesem.
__________________________________________________________ niem. malarz i grafik; najwybitniej-
szy przedstawiciel prze"omu pó�nego �redniowiecza i renesansu w sztuce �rodkowoeur.; ucze�

swego ojca i M. Wolgemuta. W 1490-94 podró�owa" po Alzacji i Szwajcarii; 1494-95 i 1505-07
przebywa" we W"oszech, a 1520-21 w Niderlandach. Dzia"a" w Norymberdze, prowadz�c warsztat
mal. i graf.; X., jeden z pierwszych w Europie Pn., przyswoi" sobie zdobycze renesansu w".; "�-
cz�c je z realizmem niderl. i tradycj� sztuki niem., stworzy" odr�bny j�zyk obrazowy. Najwybit-
niejszym dzie"em pierwszego okresu twórczo�ci jest cykl 14 drzeworytów do Apokalipsy (1498)
wyró�niaj�cy si� nowatorstwem techniki drzeworytniczej. W tym czasie powsta"y te� liczne ma-
lowane portrety (Autoportret 1498), rysunkowe pejza�e i studia przyr., miedzioryty (Syn marno-
trawny 1496) oraz cykle drzeworytnicze (Pasja Chrystusa 1498-1510 i �ycie Marii 1501-11).
W pó�niejszych dzie"ach zaznaczy" si� wp"yw sztuki w"., widoczny w kolorycie (�wi�to Ró�a�
co-
we 1506) i w studiach nad perspektyw� i proporcjami. Arcydzie"em tego okresu s� miedzioryty
Rycerz, �mier� i diabe" (1513), �w. Hieronim w celi (1514), Melancholia (1514), w których X.
pragn�" wyrazi� swój pogl�d na �ycie i sztuk�. Wielkim dzie"em mal. popieraj�cym idee M. Lutra
by"y 2 obrazy przedstawiaj�ce Czterech aposto"ów (1526). X. by" równie� teoretykiem sztuki,
zajmowa" si� perspektyw� i proporcjami ludzkiego cia"a (Vier B�cher von menschlicher Propor-
tion 1528); jego uczniowie to m.in. H. Kulmbach i H. Schaufelein.
__________________________________________________________ kompozytor niem.; jeden z klasyków
wiede�
skich (klasycyzm  muzyka) i najwi�kszych twórców muzyki. Do 1792 przebywa" w ro-
dzinnym mie�cie Bonn, gdzie by" muzykiem nadwornym. W 1792 wyjecha" do Wiednia; uczy" si�
m.in. u J. Haydna i A. Salieriego, ws"awi" si� jako pianista i improwizator (1795 pierwszy kon-
cert publ.). W 1796 odby" podró�e m.in. do Pragi i Berlina. W Wiedniu zaprzyja�ni" si� z hr. F.
von Brunswik i jego siostrami, Teres� i Józefin� (jedna z nich jest prawdopodobnie adresatk� li-
stów  do nie�miertelnej ukochanej ). Dzi�ki pomocy materialnej mo�nych mecenasów oraz wy-
dawaniu swych dzie" X. tworzy" jako niezale�ny artysta. Jego �wiatopogl�d, postaw� estet.
ukszta"towa"y humanist. tendencje o�wiecenia, has"a subiektywizmu i uwielbienia natury okre-
su Sturm und Drang i idee Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Osobista tragedia  zanikanie s"uchu
(wynikiem psych. za"amania X. by" list do braci   testament heiligenstadzki z 1802) i zupe"na
g"uchota od 1818, nie zachwia"a postaw� X. jako twórcy. Sztuka X. nie oznacza rezygnacji, jest
Was ist los? Poradnik dla nauczyciela. Klasa 3. Copyright � by Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.
54
wyrazem dram. walki i afirmacji �ycia. Szkice i notatki X. ukazuj� niezwykle dynamiczny pro-
ces twórczy  d��enie do doskona"ego opanowania materii d�wi�kowej. Jako kompozytor z prze-
"omu epok klasycyzmu i romantyzmu w muzyce, wybitny nowator w zakresie formy, faktury in-
strumentalnej (rozbudowa orkiestry)  X. wytyczy" kierunek rozwoju muzyki na ca"y XIX w.
Z twórczo�ci orkiestrowej na pierwsze miejsce wysuwaj� si� symfonie: I  C-dur (1800), III  Es-
-dur, zw. Eroica (1803), V  c-moll (1808), z unisonowym motywem  losu we wszystkich cz�-
�ciach; VI  F-dur, zw. Pastoraln� (1808), 5-cz��ciowa, oddaj�ca wiejsk� atmosfer�; IX  d-moll
(1824), z fina"ow� kantat� do s"ów Ody do rado�ci F. Schillera, wyra�aj�c� ide� ogólnoludzkiego
braterstwa; uwertury programowe (Coriolan 1807, Egmont 1810), 5 koncertów fortepianowych
(III  c-moll 1802, V  Es-dur 1809), Koncert skrzypcowy D-dur (1806). Utwory kameralne: 10
sonat na skrzypce i fortepian (A-dur, zw. Kreutzerowsk� 1803), 6 sonat na wiolonczel� i forte-
pian, tria, 17 kwartetów smyczkowych, kwintety, sekstety, septet, oktet; na fortepian: 32 sonaty
(c-moll Patetyczna 1799, cis-moll zw. Ksi��ycow� 1801, C-dur zw. Waldsteinowsk� 1804, f-moll
zw. Appasionata 1805, Es-dur Les Adieux 1810, B-dur F�r das Hammerklavier 1818), wariacje
(m.in. C-dur na temat walca A. Diabellego 1823), bagatele, ronda. Spo�ród dzie" wok.-instru-
mentalnych najwa�niejsze s�: jedyna opera Fidelio (3 wersje 1805-14, z 3 uwerturami Leonora [ Pobierz całość w formacie PDF ]