[ Pobierz całość w formacie PDF ]
2. schulfrei
3. isst man am Gründonnerstag
6
4. Symbol des Osterfestes
5. bringt die Ostereier
6. schmückt den Tisch zu Ostern
7. backt man aus Hefeteig
8. da wohnt die Oma von Till
7
1
3
4 5
2
8
7 Ostern in Polen. Ergänze!
Wielkanoc w Polsce. Uzupe"nij.
wünscht Osterlamm frühstückt Kirche Osterei Ostermontag
Die Symbole des Osterfestes in Polen sind: _______________________ und
_______________________. Am Ostersamstag weiht man in der
_______________________ Speisen. Am Ostersonntag geht man zur
Auferstehungsmesse. Nach der Messe _______________________ die ganze Familie
zusammen, teilt die Eier und _______________________ sich alles Gute. Am
_______________________ findet das Osterspritzen statt. Die jungen Leute
bespritzen sich mit Wasser.
Was ist los? Poradnik dla nauczyciela. Klasa 3. Copyright © by Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.
52
Wie ist die richtige Reihenfolge der Bilder?
8 Schreibe eine Geschichte dazu.
Uporzàdkuj chronologicznie rysunki. Napisz na ich podstawie historyjk´.
Was ist los? Poradnik dla nauczyciela. Klasa 3. Copyright © by Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.
53
C Berühmte Deutsche
1 Wer war das?
Kto to by"?
__________________________________________________________ fizyk niem.; od 1876 prof. uniw.
w Strasburgu, od 1879 w Giessen, od 1888 w Würzburgu, od 1900 w Monachium; odkrywca
(1895) promieniowania elektromagnet., którego wiele w"aÊciwoÊci zbada"; wskaza" sposób ich
wykorzystania w medycynie; skonstruowa" pierwszà lamp´ rentgenowskà; za swoje odkrycia ja-
ko pierwszy otrzyma" 1901 Nagrod´ Nobla w dziedzinie fizyki; prowadzi" badania w"asnoÊci cia"
poddawanych wysokim ciÊnieniom.
__________________________________________________________ fizyk; twórca teorii wzgl´dnoÊci, je-
den z twórców teorii kwantów i fizyki statystycznej. Urodzi" si´ w Ulm (Niemcy) w rodzinie Ýy-
dowskiej, studiowa" w szkole politechnicznej w Zurychu. W 1921 otrzyma" nagrod´ Nobla za od-
krycie praw zjawiska fotoelektr. i prace w zakresie fizyki teoretycznej. Zmuszony 1933 do opusz-
czenia Niemiec, objà" stanowisko prof. w Institute for Advanced Study w Princeton (USA). Do
ko’ca Ýycia pracowa" nad próbà po"àczenia w jednà unitarnà ca"oÊç teorii grawitacji z innymi
teoriami pola, jak np. z teorià pola elektromagnet.; jednak prace te nie zosta"y uwie’czone suk-
cesem.
__________________________________________________________ niem. malarz i grafik; najwybitniej-
szy przedstawiciel prze"omu póênego Êredniowiecza i renesansu w sztuce Êrodkowoeur.; ucze’
swego ojca i M. Wolgemuta. W 1490-94 podróÝowa" po Alzacji i Szwajcarii; 1494-95 i 1505-07
przebywa" we W"oszech, a 1520-21 w Niderlandach. Dzia"a" w Norymberdze, prowadzàc warsztat
mal. i graf.; X., jeden z pierwszych w Europie Pn., przyswoi" sobie zdobycze renesansu w".; "à-
czàc je z realizmem niderl. i tradycjà sztuki niem., stworzy" odr´bny j´zyk obrazowy. Najwybit-
niejszym dzie"em pierwszego okresu twórczoÊci jest cykl 14 drzeworytów do Apokalipsy (1498)
wyróÝniajàcy si´ nowatorstwem techniki drzeworytniczej. W tym czasie powsta"y teÝ liczne ma-
lowane portrety (Autoportret 1498), rysunkowe pejzaÝe i studia przyr., miedzioryty (Syn marno-
trawny 1496) oraz cykle drzeworytnicze (Pasja Chrystusa 1498-1510 i Úycie Marii 1501-11).
W póêniejszych dzie"ach zaznaczy" si´ wp"yw sztuki w"., widoczny w kolorycie (Âwi´to RóÝa’co-
we 1506) i w studiach nad perspektywà i proporcjami. Arcydzie"em tego okresu sà miedzioryty
Rycerz, Êmierç i diabe" (1513), Âw. Hieronim w celi (1514), Melancholia (1514), w których X.
pragnà" wyraziç swój poglàd na Ýycie i sztuk´. Wielkim dzie"em mal. popierajàcym idee M. Lutra
by"y 2 obrazy przedstawiajàce Czterech aposto"ów (1526). X. by" równieÝ teoretykiem sztuki,
zajmowa" si´ perspektywà i proporcjami ludzkiego cia"a (Vier Bücher von menschlicher Propor-
tion 1528); jego uczniowie to m.in. H. Kulmbach i H. Schaufelein.
__________________________________________________________ kompozytor niem.; jeden z klasyków
wiede’skich (klasycyzm muzyka) i najwi´kszych twórców muzyki. Do 1792 przebywa" w ro-
dzinnym mieÊcie Bonn, gdzie by" muzykiem nadwornym. W 1792 wyjecha" do Wiednia; uczy" si´
m.in. u J. Haydna i A. Salieriego, ws"awi" si´ jako pianista i improwizator (1795 pierwszy kon-
cert publ.). W 1796 odby" podróÝe m.in. do Pragi i Berlina. W Wiedniu zaprzyjaêni" si´ z hr. F.
von Brunswik i jego siostrami, Teresà i Józefinà (jedna z nich jest prawdopodobnie adresatkà li-
stów do nieÊmiertelnej ukochanej ). Dzi´ki pomocy materialnej moÝnych mecenasów oraz wy-
dawaniu swych dzie" X. tworzy" jako niezaleÝny artysta. Jego Êwiatopoglàd, postaw´ estet.
ukszta"towa"y humanist. tendencje oÊwiecenia, has"a subiektywizmu i uwielbienia natury okre-
su Sturm und Drang i idee Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Osobista tragedia zanikanie s"uchu
(wynikiem psych. za"amania X. by" list do braci testament heiligenstadzki z 1802) i zupe"na
g"uchota od 1818, nie zachwia"a postawà X. jako twórcy. Sztuka X. nie oznacza rezygnacji, jest
Was ist los? Poradnik dla nauczyciela. Klasa 3. Copyright © by Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.
54
wyrazem dram. walki i afirmacji Ýycia. Szkice i notatki X. ukazujà niezwykle dynamiczny pro-
ces twórczy dàÝenie do doskona"ego opanowania materii dêwi´kowej. Jako kompozytor z prze-
"omu epok klasycyzmu i romantyzmu w muzyce, wybitny nowator w zakresie formy, faktury in-
strumentalnej (rozbudowa orkiestry) X. wytyczy" kierunek rozwoju muzyki na ca"y XIX w.
Z twórczoÊci orkiestrowej na pierwsze miejsce wysuwajà si´ symfonie: I C-dur (1800), III Es-
-dur, zw. Eroica (1803), V c-moll (1808), z unisonowym motywem losu we wszystkich cz´-
Êciach; VI F-dur, zw. Pastoralnà (1808), 5-cz´Êciowa, oddajàca wiejskà atmosfer´; IX d-moll
(1824), z fina"owà kantatà do s"ów Ody do radoÊci F. Schillera, wyraÝajàcà ide´ ogólnoludzkiego
braterstwa; uwertury programowe (Coriolan 1807, Egmont 1810), 5 koncertów fortepianowych
(III c-moll 1802, V Es-dur 1809), Koncert skrzypcowy D-dur (1806). Utwory kameralne: 10
sonat na skrzypce i fortepian (A-dur, zw. Kreutzerowskà 1803), 6 sonat na wiolonczel´ i forte-
pian, tria, 17 kwartetów smyczkowych, kwintety, sekstety, septet, oktet; na fortepian: 32 sonaty
(c-moll Patetyczna 1799, cis-moll zw. Ksi´Ýycowà 1801, C-dur zw. Waldsteinowskà 1804, f-moll
zw. Appasionata 1805, Es-dur Les Adieux 1810, B-dur Für das Hammerklavier 1818), wariacje
(m.in. C-dur na temat walca A. Diabellego 1823), bagatele, ronda. SpoÊród dzie" wok.-instru-
mentalnych najwaÝniejsze sà: jedyna opera Fidelio (3 wersje 1805-14, z 3 uwerturami Leonora
[ Pobierz całość w formacie PDF ]